W pierwszej połowie XX wieku model ojca w rodzinie był zupełnie inny niż ten, który znamy dzisiaj. Ojciec posiadał ogromny szacunek i autorytet, a jego władza była niepodważalna. Oczekiwano od niego całkowitego posłuszeństwa, a jego głównym zadaniem było opiekowanie się rodziną i jej ochrona. Jego autorytet był widoczny na co dzień – zajmował główne miejsce przy stole i był obsługiwany jako pierwszy. A jak wygląda rola ojca w rodzinie obecnie? Jak zmieniło się postrzeganie ojców i ich wkład w funkcjonowanie rodziny?
Jaką rolę pełni ojciec we współczesnej rodzinie?
Współczesny model ojcostwa różni się znacznie od tego tradycyjnego. Władza ojca jest często marginalizowana, a sam ojciec niekiedy pomniejsza swoją rolę w rodzinie. Przyczyn tych zmian należy szukać w szybkim tempie przemian społeczno-ekonomicznych, politycznych, gospodarczych i kulturowych. Postęp technologiczny i konsumpcyjny styl życia sprawiają, że brakuje czasu na życie rodzinne. W dzisiejszych czasach wielu ojców skupia się głównie na zdobywaniu dóbr materialnych, zaniedbując obowiązki wychowawcze. Dlatego właśnie teraz, bardziej niż kiedykolwiek, ważne jest uświadamianie mężczyznom ich niezastąpionej roli w rodzinie. Potrzebna jest edukacja na temat ojcostwa i jego odpowiedzialności za rodzinę, nie tylko za byt materialny, ale też, a może przede wszystkim, za kształtowanie charakteru dzieci i za więź z żoną i z dziećmi.
Jakie są jego prawa i obowiązki ojca we współczesnej rodzinie?
Wielu współczesnych ojców nie do końca wie, jakie są ich prawa i obowiązki w rodzinie. Kryzys ojcostwa i macierzyństwa, wzrost liczby rozwodów oraz brak dobrych wzorców do naśladowania to główne przyczyny tej sytuacji. Przede wszystkim ojciec ma prawo i obowiązek brać czynny udział w wychowaniu dzieci. Chodzi tu zarówno o niemowlęta, które dopiero uczą się rozpoznawać rodziców i budować z nimi więź, jak i o dorastających nastolatków. Ojciec jest dziecku potrzebny na każdym etapie dojrzewania do dorosłości. Jest wzorem mężczyzny dla syna i córki. Uczy ich poznawać świat i pokazuje swoim przykładem, jak trzeba żyć. Nieobecność ojca w codziennym życiu, jak również jego obojętność wobec spraw dzieci, budują żal u dzieci, zamiast więzi. Powodują, że młody mężczyzna, syn, wchodząc w dorosłość nie wie, jak stworzyć dobry związek. Podobnie jest zresztą córkami, które często szukają sobie dużo starszych partnerów i podświadomie widzą w nich ojca.
Prawidłowy wzorzec rodziny we współczesnym świecie
Dziś nie cenimy już tradycyjnego modelu patriarchalnego, i dobrze, że tak się dzieje. O wiele lepszy jest partnerski model rodziny, w której rodzice dzielą się obowiązkami i prawem do rozwoju osobistego i zawodowego. Dzieci z radością spędzają czas z ojcem. Czują respekt wobec niego, ale nie strach przed jego gniewem, karą czy przemocą fizyczną, jak to bywało w poprzednim wieku. Ojciec nie skupia się tylko na pracy i zarabianiu, ale bierze też czynny udział w codziennym życiu rodziny. Nie dzieli obowiązków na męskie i kobiece. Podobnie jest z żoną. Nie odsuwa męża od opieki nad dziećmi, twierdząc, że on nie umie, a ona lepiej dziecko wykąpie, przebierze czy odrobi z nim lekcje. Zarazem odciąża męża w zarabianiu na życie, czerpiąc radość nie tylko z bycia matką i panią domu, ale też dobrym pracownikiem i spełnioną kobietą.
Czego dzieci oczekują od ojców?
Dzieci potrzebują od ojca miłości, akceptacji, szacunku, zrozumienia, czułości i uwagi. Jednocześnie potrzebują jasnych zasad i oczekiwań. Czytelne zakazy i prawa pozwalają dziecku bezpiecznie i spokojnie poruszać się w świecie. System zasad ustalony w rodzinie odzwierciedla normy społeczne, które pomagają dziecku zrozumieć, jak funkcjonować w otaczającej rzeczywistości.
Jak ojcowie wspierają swoje dzieci?
Ojciec wspiera dziecko w dokonywaniu właściwych wyborów, kształtowaniu samodzielności, umiejętności planowania oraz współpracy w grupie. Dzieci oczekują również od ojców wsparcia w ponoszeniu konsekwencji swoich działań. Pozytywny wpływ ojca polega na udzielaniu rad, wskazówek oraz przestróg. Negatywny wpływ to nadmierne pouczanie, które może prowadzić do błędnych decyzji, niezgodnych z możliwościami i planami dziecka. To istotne na każdym etapie wychowawczym, a zwłaszcza gdy nastoletnie dzieci sprawiają problemy wychowawcze. Równie istotna jest rola ojca w rodzinie podczas wyboru przez dorastające dzieci drogi zawodowej i życiowej, a więc szkoły, zawodu, pracy, miejsca zamieszkania czy wreszcie życiowego partnera. Nie chodzi tu oczywiście o to, aby ojciec nakazywał lub kategorycznie zabraniał. Szkodliwa jest także postawa obojętna na zasadzie „dorosły jesteś, rób co chcesz”. Rozsądny, doświadczony życiowo ojciec, wspiera dzieci, życzliwie doradza, wskazując zalety i wady rozwiązań. Zarazem pozostawia podjęci decyzji dorosłym dzieciom. Wspiera także w sytuacji nagłego kryzysu, ale też nie daje się wykorzystywać przez dorosłe już dzieci, które powinny ponosić konsekwencje swoich wyborów.
Rola ojca w rodzinie – najczęstsze błędy i niewłaściwe postawy
Wiele ojców, świadomie lub nie, popełnia błędy, które mogą negatywnie wpływać na funkcjonowanie rodziny. Oto kilka najczęstszych niewłaściwych postaw:
- Ucieczka od obowiązków w świat męskich rozrywek i kolegów – zaniedbywanie rodziny na rzecz własnych przyjemności.
- Świadome wybieranie pracy w delegacji, z dala od domu – unikanie codziennych, często nudnych obowiązków rodzinnych.
- Przemoc psychiczna i toksyczne zachowania wobec członków rodziny – wywieranie negatywnego wpływu na samopoczucie i rozwój emocjonalny dzieci oraz partnerki.
- Przerzucanie na dzieci swoich niespełnionych ambicji – wywieranie presji, która może prowadzić do frustracji i poczucia niespełnienia u dzieci.
- Umyślne umniejszanie roli żony jako matki i partnerki życiowej – brak szacunku i uznania dla jej wkładu w życie rodzinne.
Niestety, również niektóre postawy żon mogą być szkodliwe, a są to:
- Lekceważenie opinii mężów, ich wiedzy, decyzji i wykonywanych obowiązków – brak uznania i wsparcia dla partnera.
- Nielojalność wobec mężów – rozmawianie o małżeńskich relacjach nie z mężem, ale z koleżankami, matką, itp.
- Brak dążenia do wspólnego spędzania czasu jako rodzina – osłabianie więzi rodzinnych.
- Nieumiejętność ustawienia właściwej hierarchii zadań w domu – chaos i brak porządku w codziennym życiu rodzinnym.
- Przedkładanie obowiązków zawodowych i rozrywek towarzyskich ponad obowiązki wobec męża i dzieci.
Rola ojca w rodzinie jest niezastąpiona i niezbędna do prawidłowego funkcjonowania tej podstawowej komórki społecznej. Dlatego tak ważne jest odpowiedzialne wybieranie partnerów życiowych oraz współdziałanie na rzecz zachowania zgody i harmonii w rodzinie. Warto pamiętać, że podstawą tworzenia szczęśliwej rodziny jest szczera rozmowa małżonków, jednolita postawa rodziców wobec zachowań dzieci, wspólne ustalanie granic oraz konsekwencja w ich przestrzeganiu.
